SAĞLAMLIQ

Bu gün etiraf etməliyik ki, insanın psixi fəaliyyəti, müasir informasiya axını, gərgin rejim  həzm orqanlarının funksiyalarına getdikcə daha pis təsir edir və fiziki fəaliyyətin paradoksal şəkildə azalması ilə müşayiət olunur. Son vaxtlara qədər hesab edilirdi ki, xroniki qəbizlikdən əziyyət çəkənlər dünyadakı yetişkin insanların, orta hesabla, 12%-ni təşkil edir. Bu gün III Roma Funksional Patoloji konsensusuna (2006) görə, bu problemdən əziyyət çəkənlərin sayı 2 dəfə artaraq 27%-ə çatıb.

Metabolik, yəni metabolizmə təsir edən", ürək-damar sistemi xəstəlikləri riskinin artması ilə müşayiət olunan amillər üçün ümumiləşdirilmiş bir termindir.

İnsan orqanizmində 2 əsas tip piy toxuması mövcuddur. Ağ piy toxuması və boz piy toxuması. Ağ piy toxuması triqliseridlər şəklində yağ depolayır. Boz piy toxuması isə toplanmış yağ turşularını parçalayır.

Son aparılan tədqiqatlara əsasən xərçəng və xərçəngönü zədələnmələrdə potensial biomarker transferrindir (Tf). Onun hemoqlobinlə birgə kəmiyyət təyini hal-hazırda ən yüksək dəqiqliyə malikdir: 96% xərçəngli və 88% xərçəngönü vəziyyət olan xəstələrdə.

İnsan öz mikrobiotası ilə simbiotik bir əlaqədədir. Trilyonlarla bakteriya insan bağırsağında, xüsusəndə yoğun bağırsaqda olur və əksəriyyəti iki dominant - Firmicutes və Bacteroides fəsiləsinə aid olduğu bilinir. Bakterial tərkibin formalaşması təbii doğuşla körpənin dünyaya gəlməsi anından başlayaraq və ana südü ilə qidalanması ilə davam edərək 3 yaşa qədər müddət çəkir.

Kolorektal xərçəng (KRX) dünyada geniş yayılmış patologiyadır. Bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da xəstələnmə halı sürətlə artır.

Həzm sisteminin müxtəlif genezli xəstəliklərinin artması ilə əlaqədar olaraq (iltihab, infeksion, autoimmun, şiş mənşəli)  bağırsağın selikli qişasının daha yüksək informativliyə malik zədədlənmə və iltihab biomarkerlərinin axtarışı davam edir.

İnfeksiya, iltihab və mikronutrient statusunun dəyişməsi arasındakı əlaqə uzun illərdir ki, məlumdur. Bir çox xəstəliklərdə iltihab reaksiyası müşahidə olunur. Bu da, təbii ki, nəticədə mikronutrient ehtiyatlarına təsir edir.

COVID-19 bu günə qədər dünyada 3,5 milyondan çox insanı təsir altına salıb. Bu  virus dünyada bir çox insana təsir etsə də, xəstəxanaya yerləşdirilən koronaviruslu xəstələrin əksəriyyətində başqa xəstəliklər də müşahidə olunub. Çindən gələn ilkin məlumatlara görə, COVID-19-a yoluxmuş xəstələrdə piylənmə ilə yanaşı, ən çox görülən xəstəliklər 2-ci tip diabet, hipertoniya, xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi, xroniki böyrək xəstəliyi, hepatit B, ürək-damar xəstəliyi, baş beyinin damar xəstəliyi və immun çatışmazlığı idi. Piylənmə COVID-19 infeksiyasının ümumi komorbidliyi kimi qeyd olunmayıb.

Dünya miqyasında təxminən 650 milyon insan piylənmədən əziyyət çəkir. Artıq piy toxuması adipokin sintezinin artmasına, lipid istehsalına, simpatik sinir sisteminin və renin-angiotensin-aldosteron sisteminin aktivləşməsinə və yüngül bir sistemik iltihab vəziyyətinə səbəb ola bilər. Beləliklə, piylənmə bir sıra ürək-damar xəstəlikləri (CVD) üçün risk faktorları olan 200-dən çox fəsad ilə əlaqələndirilir.