SAĞLAMLIQ

İnsan öz mikrobiotası ilə simbiotik bir əlaqədədir. Trilyonlarla bakteriya insan bağırsağında, xüsusəndə yoğun bağırsaqda olur və əksəriyyəti iki dominant - Firmicutes və Bacteroides fəsiləsinə aid olduğu bilinir. Bakterial tərkibin formalaşması təbii doğuşla körpənin dünyaya gəlməsi anından başlayaraq və ana südü ilə qidalanması ilə davam edərək 3 yaşa qədər müddət çəkir.

Kolorektal xərçəng (KRX) dünyada geniş yayılmış patologiyadır. Bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da xəstələnmə halı sürətlə artır.

Həzm sisteminin müxtəlif genezli xəstəliklərinin artması ilə əlaqədar olaraq (iltihab, infeksion, autoimmun, şiş mənşəli)  bağırsağın selikli qişasının daha yüksək informativliyə malik zədədlənmə və iltihab biomarkerlərinin axtarışı davam edir.

İnfeksiya, iltihab və mikronutrient statusunun dəyişməsi arasındakı əlaqə uzun illərdir ki, məlumdur. Bir çox xəstəliklərdə iltihab reaksiyası müşahidə olunur. Bu da, təbii ki, nəticədə mikronutrient ehtiyatlarına təsir edir.

COVID-19 bu günə qədər dünyada 3,5 milyondan çox insanı təsir altına salıb. Bu  virus dünyada bir çox insana təsir etsə də, xəstəxanaya yerləşdirilən koronaviruslu xəstələrin əksəriyyətində başqa xəstəliklər də müşahidə olunub. Çindən gələn ilkin məlumatlara görə, COVID-19-a yoluxmuş xəstələrdə piylənmə ilə yanaşı, ən çox görülən xəstəliklər 2-ci tip diabet, hipertoniya, xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi, xroniki böyrək xəstəliyi, hepatit B, ürək-damar xəstəliyi, baş beyinin damar xəstəliyi və immun çatışmazlığı idi. Piylənmə COVID-19 infeksiyasının ümumi komorbidliyi kimi qeyd olunmayıb.

Dünya miqyasında təxminən 650 milyon insan piylənmədən əziyyət çəkir. Artıq piy toxuması adipokin sintezinin artmasına, lipid istehsalına, simpatik sinir sisteminin və renin-angiotensin-aldosteron sisteminin aktivləşməsinə və yüngül bir sistemik iltihab vəziyyətinə səbəb ola bilər. Beləliklə, piylənmə bir sıra ürək-damar xəstəlikləri (CVD) üçün risk faktorları olan 200-dən çox fəsad ilə əlaqələndirilir.

Genişmiqyaslı bir araşdırmanın müəllifləri alınan nəticələri 2020-ci ildə bu məqalədə ətraflı işıqlandırmaqla, bu suala cavab verməyə çalışıblar.

Son illər insan orqanizmində dəmirin (Fe) metabolizmi ilə bağlı yeni məlumatlar ortaya çıxmışdır. Bu mikronutrientin mübadiləsində iştirak edən zülal-tənzimləyicilərin tapılması ilə əlaqədardır. Məlumdur ki, dəmir oksigenlə zəngin olan mühitdə yaşayan orqanizmlərin metabolizmində zəruri elementdir.

Ümümdünya səhiyyə təşkilatının məlumatına görə ¼ uşaq 5 yaşa kimi boydan geri qalırlar.

Sink bütün canlı orqanizmlər üçün çox vacib mikroelementdir. O, bir çox biokimyəvi proseslərdə iştirak edir. 2020-ci ilin yanvar ayından etibarən, dünyanı bürüyən COVID-19 pandemiyası səbəbindən, bu gün  sinkin bir qida əlavəsi olaraq qəbulu son dərəcə populyarlaşıb. Bu məqalədə bütün minerallar və mikroelementlərin qida əlavələrinin həkim nəzarəti altında verilməli olduğu bildirilir.