SAĞLAMLIQ

Dünya miqyasında təxminən 650 milyon insan piylənmədən əziyyət çəkir. Artıq piy toxuması adipokin sintezinin artmasına, lipid istehsalına, simpatik sinir sisteminin və renin-angiotensin-aldosteron sisteminin aktivləşməsinə və yüngül bir sistemik iltihab vəziyyətinə səbəb ola bilər. Beləliklə, piylənmə bir sıra ürək-damar xəstəlikləri (CVD) üçün risk faktorları olan 200-dən çox fəsad ilə əlaqələndirilir.

Genişmiqyaslı bir araşdırmanın müəllifləri alınan nəticələri 2020-ci ildə bu məqalədə ətraflı işıqlandırmaqla, bu suala cavab verməyə çalışıblar.

Son illər insan orqanizmində dəmirin (Fe) metabolizmi ilə bağlı yeni məlumatlar ortaya çıxmışdır. Bu mikronutrientin mübadiləsində iştirak edən zülal-tənzimləyicilərin tapılması ilə əlaqədardır. Məlumdur ki, dəmir oksigenlə zəngin olan mühitdə yaşayan orqanizmlərin metabolizmində zəruri elementdir.

Ümümdünya səhiyyə təşkilatının məlumatına görə ¼ uşaq 5 yaşa kimi boydan geri qalırlar.

Sink bütün canlı orqanizmlər üçün çox vacib mikroelementdir. O, bir çox biokimyəvi proseslərdə iştirak edir. 2020-ci ilin yanvar ayından etibarən, dünyanı bürüyən COVID-19 pandemiyası səbəbindən, bu gün  sinkin bir qida əlavəsi olaraq qəbulu son dərəcə populyarlaşıb. Bu məqalədə bütün minerallar və mikroelementlərin qida əlavələrinin həkim nəzarəti altında verilməli olduğu bildirilir.

Beynəlxalq Diabet Federasiyasının (İDF) 2019-cu il məlumatına görə dünyada 463 mln. şəkərli diabet xəstəsi qeydə alınıb və proqnozlara görə bu rəqəm 2045-ci ilə qədər 700 mln. çatacaq. Şəkərli diabet ölümün əsas səbəblərindən biridir. Diabeti olan xəstələrdə müxtəlif səbəblərdən ölüm riski 2-3 dəfə artıq olur.

D vitamini – kalsiyumun bağırsaqdan sorulmasını təmin etməklə sümüklərin inkşafını  təmin edir, əzələ tonusunu artırır, immuniteti təmin edir, qalxanvari vəzin normal fəaliyyəti üçün vacibdir, qanın laxtalanmasında və arterial təyziqin idarə olunmasında iştirak edir, lipid spektrinə təsir edir, toxumaların insulinə həssaslığını artırır, şiş toxumasının əmələ gəlməsinin qarşısını alır.

Bədənin stres hormonu olaraq geniş bilinsə də, kortizol bədənin müxtəlif funksiyalarına müxtəlif təsir göstərir. Bu, adrenal korteksin zona fasciculata qatından ayrılan əsas qlükokortikoiddir. Hipotalamus-hipofiz-adrenal ox həm kortizolun istehsalını, həm də ifrazını tənzimləyir. Tənzimləmə itkisi, Kuşinq sindromu kimi kortizol həddindən artıq xəstəliklərə və ya Addison xəstəliyi kimi kortikal çatışmazlığa səbəb ola bilər.

Piylənmə multifaktorlu , qarışıq etiopatogenezi olan patologiya olduğu üçün onun klassifikasiyasını təyin etmək hər zaman çətin olub. Ona görə də hazırda piylənmənin dünya üzrə qəbul olunmuş stabil müəyyən bir klasifikasiyası yoxdur. Və tarix boyu piylənmənin müxtəlif klassifikasiyaları təklif olunmuşdur.

Dünya Piylənmə Federasiyası koronavirusu və piylənməni - iki pandemiyanın toqquşması adlandırır. Piylənmə residivləşən xroniki iltihabi xəstəlikdir. Piy toxuması yerləşməsinə görə dərialtı və visseral növlərə bölünür. Visseral piy toxuması daxili orqanların ətrafında yerləşir və onun özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır. Abdominal piylənmə metabolik sindromun inkşafına səbəb olur. Piy toxuması endokrin orqan kimi fəaliyyət göstərir.