Tag Archives: piylənmə

İnfeksiya, iltihab və mikronutrient statusunun dəyişməsi arasındakı əlaqə uzun illərdir ki, məlumdur. Bir çox xəstəliklərdə iltihab reaksiyası müşahidə olunur. Bu da, təbii ki, nəticədə mikronutrient ehtiyatlarına təsir edir.

COVID-19 bu günə qədər dünyada 3,5 milyondan çox insanı təsir altına salıb. Bu  virus dünyada bir çox insana təsir etsə də, xəstəxanaya yerləşdirilən koronaviruslu xəstələrin əksəriyyətində başqa xəstəliklər də müşahidə olunub. Çindən gələn ilkin məlumatlara görə, COVID-19-a yoluxmuş xəstələrdə piylənmə ilə yanaşı, ən çox görülən xəstəliklər 2-ci tip diabet, hipertoniya, xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi, xroniki böyrək xəstəliyi, hepatit B, ürək-damar xəstəliyi, baş beyinin damar xəstəliyi və immun çatışmazlığı idi. Piylənmə COVID-19 infeksiyasının ümumi komorbidliyi kimi qeyd olunmayıb.

Dünya miqyasında təxminən 650 milyon insan piylənmədən əziyyət çəkir. Artıq piy toxuması adipokin sintezinin artmasına, lipid istehsalına, simpatik sinir sisteminin və renin-angiotensin-aldosteron sisteminin aktivləşməsinə və yüngül bir sistemik iltihab vəziyyətinə səbəb ola bilər. Beləliklə, piylənmə bir sıra ürək-damar xəstəlikləri (CVD) üçün risk faktorları olan 200-dən çox fəsad ilə əlaqələndirilir.

Piylənmə xroniki, residivləşən xəstəlikdir. İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə də piylənmənin yayılma nisbəti epidemiyanın miqyası ilə müqayisə edilə bilər. Sənayeləşmiş ölkələrdə piylənmə səviyyəsi 1980-ci ilə qədər 10%-i keçməmişdi.

Alimlər hesab edirlər ki, artıq emal edilmiş məhsullar insanların vaxtından əvvəl ölümünə səbəb olur.  İnsanlar min illərdir istifadə etdikləri qidanı emal edirlər. Əvvəlcə onun saxlanma müddətini artırmaq üçün və sərt qidanın çeynənməsinin vaxtını azaltmaq üçün: ət və lifli bitkilər.

Genişmiqyaslı bir araşdırmanın müəllifləri alınan nəticələri 2020-ci ildə bu məqalədə ətraflı işıqlandırmaqla, bu suala cavab verməyə çalışıblar.

Son illər insan orqanizmində dəmirin (Fe) metabolizmi ilə bağlı yeni məlumatlar ortaya çıxmışdır. Bu mikronutrientin mübadiləsində iştirak edən zülal-tənzimləyicilərin tapılması ilə əlaqədardır. Məlumdur ki, dəmir oksigenlə zəngin olan mühitdə yaşayan orqanizmlərin metabolizmində zəruri elementdir.

Beynəlxalq Diabet Federasiyasının (İDF) 2019-cu il məlumatına görə dünyada 463 mln. şəkərli diabet xəstəsi qeydə alınıb və proqnozlara görə bu rəqəm 2045-ci ilə qədər 700 mln. çatacaq. Şəkərli diabet ölümün əsas səbəblərindən biridir. Diabeti olan xəstələrdə müxtəlif səbəblərdən ölüm riski 2-3 dəfə artıq olur.

Piylənmə multifaktorlu , qarışıq etiopatogenezi olan patologiya olduğu üçün onun klassifikasiyasını təyin etmək hər zaman çətin olub. Ona görə də hazırda piylənmənin dünya üzrə qəbul olunmuş stabil müəyyən bir klasifikasiyası yoxdur. Və tarix boyu piylənmənin müxtəlif klassifikasiyaları təklif olunmuşdur.